کۆمەڵە چەندین ساڵە لەگەڵ ئینترناسیۆناڵی سۆسیالیست لە پێوەندی دایە و ئەندامی ئەو ڕێکخراوە نێونەتەوەییەیە. ئاشکرایە ئەوە بەو واتایە دێت کە کۆمەڵە خۆی بە بەشێک لە لایەنگرانی بەرنامە و پرۆگرامی کۆمەڵایەتی – سیاسی سۆسیال دیمۆکراسی دەزانێ. بە ئیلهام لەو ئۆلگویە کە پێشینەیەکی زۆرتر لە سەد ساڵ چالاکی و دەوڵەتداری هەیە، هەوڵی ئەوەیە کە لە دەستکەوتەکان و ئەزموونی ئەو ڕەوتە کەڵک وەرگرێ بۆ پێشکەشکردنی بەرنامە و پرۆگرامێکی کۆمەڵایەتی – سیاسی چ لە ئاستی سەرانسەری بۆ ئێران و چ لە ئاستی هەریمی بۆ کوردستانی ڕۆژهەڵات لە هەر دەرفەتێک و مەجاڵێک کە ڕەوتی ڕووداوەکان ئەو هەلە بۆ کورد برەخسێنێ کە دەسەڵات و کیانێکی سیاسی خۆی هەبێ کە تێیدا بتوانێ کۆمەڵگای خۆی لە باری ئابووری و کۆمەڵایەتی بەرێوەبەرێ.
چەند ئاماژەیەکی سەرەتایی لەوانەیە پێویست بێ، سۆسیال دیمۆکراسی هەڵقوڵاوی بزووتنەوەی کرێکاری لە وڵاتانی پێشکەوتووی پێشەسازییە کە هەم پەرەپێدان و بەرفراوانکردنی دیمۆکراسی لە وڵاتانی پێشکەوتووی ئەو کاتی ئوروپای (کۆتاییەکانی سەدەی نۆزدە) لە بەرنامە دا بوو و هەم پرسی داخوازییەکانی کرێکاران و توێژە کەم داهاتەکانی کۆمەڵگا و پاراستنی ئەوانی لە لایەنە نەرێنییەکانی سیستەمی سەرمایەداری وەئەستۆگرتبوو. جێگای سەرنج و تێڕامانە کە سۆسیاڵ دیمۆکراسی لە ناو هەموو ئالترناتیڤەکانی دیکە کە بە ناوی سۆسیالیسم بە مەبەستی جێخستنی عەداڵەتی کۆمەڵایەتی بەرنامە و پرۆگرامی خۆیان لە هەمبەر لایەنەکانی حوکمرانی سیاسی پێشکەشکردووە و خۆیان خستووەتە بەر تاقیکردنەوەیەکی، مێژوویی سەرکەوتووتر بووە.
ئەم نووسینە هەوڵ دەدات شیکارییەکی هەمەلایەنە بخاتە ڕوو کە سیستمی سۆسیال دیمۆکراسی چییە و ئایا خۆی وەک گونجاوترین فۆرم و شێوە بۆ حکوومەتی داهاتووی کوردستانی رۆژهەڵات نیشان دەدات و ئایا لە ئاڵتێرناتیڤەکانی لیبراڵ و کۆمۆنیستەکان تێدەپەڕێت؟ بە لێکۆڵینەوە لە بنەما گشتییەکان، هاوسەنگی ئابووری، گونجاندن وسازگاریی، پاراستنی ئازادییەکانی تاک و وشیاریی ژینگەیی کە لە سۆسیال دیمۆکراسیدا هەیە، دەتوانین ئەو قازانجە ورد و گشتییانە ئاشکرا بکەین کە پێشکەشی روانگە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکەی رۆژهەڵاتی دەکەین.
سیستمی سۆسیال دیمۆکراسی بریتییە لە بەرنامەیەکی سیاسی و ئابووری کە پرەنسیپە سیاسی و دیمۆکراسییەکان لە حوکمرانیدا لەگەڵ دادپەروەریی کۆمەڵایەتی و ئابووری و بازاڕی ئازاد تێکهەڵکێش دەکات. سۆسیال دیموکراسی لە ناوەڕۆکی خۆیدا هەوڵدەدات ئازادییەکانی تاک لەگەڵ خۆشگوزەرانی بەکۆمەڵ هاوسەنگ بکات. ئەم سیستمە بە دەوڵەتی ریفاە و خۆشگوزەرانی و ماڵیاتی پێشکەوتووانە و سیاسەتەکانی کەمکردنەوەی نایەکسانی کۆمەڵایەتی و ئابووری دەناسرێتەوە.
ئازادیی و دیمۆکراسی یەکێک لە بنچینەکانی سۆسیال دێموکراسییە و دڵنیایی دەدات لەوەی هاووڵاتیان بەشێوەیەکی کارا و ڕاشکاوانە بەشداری لە پرۆسە سیاسییەکانی بڕیاردان بکەن. شارۆمەندەکان ڕاستەوخۆ بەشدارن لە بڕیارە پێوەندیدارەکان بە ژیانی سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابووری خۆیانەوە. بەم شێوەیە ئەم سیستمە پلۆرالیسم وفرەچەشنی سیاسی بەهێز دەکات.
تایبەتمەندیی سۆسیال دیمۆکراسی دروستکردنی دەوڵەتێکی ئاسوودەژیانی گشتگیرە، ئەوەیکە بە دەوڵەتی ریفاە وخۆشگوزەرانی بۆ هاووڵاتییان ناسراوە و لە زۆربەی وڵاتانی ئورووپاییدا بەدیدەکرێت. ئەمەش بیمەی تەندروستیی کۆمەڵایەتی، چاودێریی تەندروستی گشتگیر و پەروەردە دەگرێتەوە کە دەرفەتی یەکسان لەم بوارانەدا بۆ هەموو هاوڵاتیان دابین دەکات.
لە بواری سیاسەتی ئابورییەوە سۆسیال دیموکراتەکان پشتگیری لە مۆدێلێکی ئابووریی بازاڕی تێکەڵاو یا تێکهەڵکێش دەکەن کە پێوەرەکانی لیبرالیزم «بازاڕی ئازاد» لەگەڵ دەستێوەردان و چاودێری حکوومەت تێکەڵ دەکات بۆ دەستەبەرکردنی دابەشکردنی دادپەروەرانەی سەروەت و سامان و ڕێگریکردن لە نایەکسانی ئابووریی کۆنترۆڵنەکراو.
لەبواری کۆمەڵایەتی ئەم سیستمە، دادپەروەریی کۆمەڵایەتی بە چارەسەر دەبینێت بۆ نهێشتنی نایەکسانی و پێشخستنی فرەچەشنی و هەروەها پاراستنی مافی گرووپە پەراوێزخراوەکان و چینە هەژارەکانی خستووەتە ئەولەویەتی کارەکانیەوە. ئامانجی ئەم سیستمە گشتگیرە دروستکردنی کۆمەڵگایەکە کە هەموو کەسێک بتوانێت گەشە بکات و دەرفەتی گەشەکردن تایبەت و لە پاوانی چین و توێژێکی کۆمەڵگا نابێت، بەڵکوو دەرفەتی گەشەکردن بۆ هەموانە.
کوردستانی رۆژهەڵات پێویستی بە سیستمێکی حکوومەت هەیە کە فرەچەشنی پێکهاتەیی و گشتگیری لە خۆ بگرێت، بە پێچەوانەی مۆدێلەکانی دیکە کە ئازادییە تاکەکەسییەکان بە بیانووی پەرەپێدان بە عەداڵەتی کۆمەڵایەتی سەرکوت دەکەن و یان ئەو پێکهاتە لیبڕاڵانەی کە مەترسی گەورەکردنی کەلێنە چینایەتییەکان و دابەشبوونە کۆمەڵایەتییەکانیان لێدەکرێ، سۆسیال دیمۆکراسی بە پابەندبوونی بە گشتگیری و مافی هەموانەوە خۆی لەو ڕەوتانە جیا دەکاتەوە. بەستێن و رێگاچارەیەکی مامناوەند دابین دەکات کە هەوڵی چارەسەریی پێداویستییە جۆراوجۆرەکانی هەموو هاوڵاتیان دەدات، هەست و خواستی یەکێتی و ئامانجی هاوبەش بەهێز دەکات.
بە واتەیەکی دیکە یەکێک لە خاڵە بەهێزە جیاوازەکانی سۆسیال دیمۆکراسی ئەوەیە کە بە تێکەڵکردنی سیاسەتەکانی بازار تەوەری لەگەڵ بەرنامەیەکی تەندروستی کۆمەڵایەتی بەهێز ئەو توانایەی هەیە هاوسەنگی لە نێوان خۆشگوزەرانی ئابووری و دادپەروەریی کۆمەڵایەتیدا دروست بکات. سۆسیال دیمۆکراسی گەشەی ئابووری بەردەوام بەرەوپێش دەبات لە هەمان کاتدا نایەکسانی گشتی وکۆمەڵایەتی کەم دەکاتەوە. لە ناوچەیەکی وەک کوردستانی رۆژهەڵات کە لە سێبەری ململانێکان دەرکەوتووە و دەردەکەوێت، ڕێبازێکی سۆسیال دیمۆکراسی دەتوانێت ئاسانکاری بۆ گەشەسەندنی ئابووریی بکات بێ ئەوەی پێکهاتە پەراوێزخراوەکان و چینی هەژاری کۆمەڵگا لەبەرچاو نەگرێت.
سروشتی سۆسیال دیمۆکراسی وای لێدەکات ببێتە بژاردەیەکی ئیدەئال بۆ راستییە دینامیکییەکانی کوردستانی رۆژهەڵات. لە کاتێکدا کە پێکهاتە سۆسیالیستییەکان ڕەنگە کێشەیان هەبێت بۆ جێگیرکردنی جموجۆڵی بازارێکی زیندو و داینامیکی بازاڕ، هەروەها سیستمە لیبڕاڵەکان ڕەنگە ڕووبەرووی شکست ببنەوە لە چارەسەرکردنی نایەکسانی سامان و سەرمایە، ئەوە سۆسیال دیموکراسییە کە لە توانایدا هەیە وڵامێکی نەرم و نیان و گونجاو بە گرفت و ئاستەنگە پێشبینینەکراوەکان بداتەوە. کوردستانی رۆژهەڵات کە لە بەردەم کۆمەڵێک گۆڕانی سیاسی، ئابووری و کۆمەڵایەتیدایە، پێویستی بە مۆدێلێکی حوکوومەتی هەیە و دەبێت کە بتوانێت لەگەڵ گۆڕانکارییە ڕاستەقینەکان بگونجێت.
سۆسیال دیمۆکراسی بە لێهاتووییەوە هاوسەنگی نێوان بەرپرسیارێتی بەکۆمەڵ و ئازادییە تاکەکەسییەکان بەڕێوەدەبات. لە کاتێکدا سیستمی سۆسیالیستی جەخت لەسەر خاوەندارێتی بەکۆمەڵ (مالکیت جمعی) دەکەنەوە و مۆدێلە لیبراڵەکانیش جەخت لە ئازادییە تاکەکەسیەکان دەکەن، سۆسیال دیمۆکراسی هەردووکیان دەپارێزێت. گرینگی ئازادییەکانی تاک دەناسێت لە هەمان کاتدا بەرپرسیارێتی گشتی بۆ دەستەبەرکردنی خۆشگوزەرانی کۆمەڵایەتی قبوڵ دەکات. ئەم ڕوانینە تایبەتە بۆ گەشەسەندنی کوردستانی رۆژهەڵات جەوهەرییە و چوارچێوەیەک بۆ ئازادییە تاکەکەسییەکان لە چوارچێوەی بنەما و پێکهاتەیەکی کۆمەڵایەتی بەکۆمەڵدا دابین دەکات.
کوردستانی رۆژهەڵات لە بواری ئایینیەوە کۆمەڵگایەکی فرە ئایین و بێ ئایین و بیری جیاوازە و ئەمە ڕاستییەکی کۆمەڵگای کوردستانە کە ناکریت لەبەرچاو نەگیرێت، لە سیستمی سۆسیال دیمۆکراسیدا، جێگە و پێگە و ڕێزی هۆگرانی ئایینە جیاوازەکان و بێ ئایینەکان بە بەراورد لەگەڵ سیستمی سۆسیالیستی و لیبراڵ جیاوازە و ژینگەیەکی لەبارتر بۆ فرەچەشنی ئایینی پێشکەش دەکات.
سۆسیال دیمۆکراتەکان پشتگیری لە پرەنسیپی ئازادیی ئایین دەکەن و ڕێگە بە خەڵک دەدەن بەبێ ترس لە هەڵاواردن، باوەرەکەیان بەکردەوە دەربێنن، بەبێ ئەوەی لایەنێک ببێتە هەڕەشە و مەترسی بۆ سەر لایەنێکی دیکە. حکوومەت بێلایەن دەمێنێتەوە و دڵنیا دەبێتەوە لە کەش و ژینگەیەکی لەبار و یەکسان بۆ گشت ئایینە جیاوازەکان دەستەبەر بێت.
لەلایەکی دیکەوە، ڕێگاچارەی سیستەمی سۆسیالیستی بۆ پرسی ئایین نەک دابینکردنی ژینگەی یەکسان بۆ ئایینە جیاجیاکان، بەڵکوو سەرکوتی بنەڕەتیی سەرجەم ئایینەکان و سڕینەوەی کۆمەڵگا لە دین و ئیدئۆلۆژییە ئایینییەکانە.
هەروەها لە کاتێکدا کە لیبرالیزم لایەنگریی لە ئازادی تاکەکان دەکات، ڕەنگە زۆرجار مافە گشتییەکان پێشێل بکات و بەرژەوەندییە تایبەتەکان دەکاتە پێوانەی هەڵسەنگاندن و هەڵبژاردنی بیروباوەڕەکان.
پێدەچێت سیستمی سۆسیال دیمۆکراسی باشترین نموونەی دەسەلات بێت بۆ کۆمەڵگای کوردستانی رۆژهەڵات. پابەندبوون بە بەردەوامی، سیاسەتی ئابووری هاوسەنگ، هاوئاهەنگی، پاراستنی ئازادییەکانی تاک و وشیاریی ژینگەیی، چارەسەرێکی بەکۆمەڵ و کاریگەر بۆ ئەو گرفت و ئاستەنگە ئاڵۆزانەی ڕووبەڕووی رۆژهەڵات دەبێتەوە، دابین دەکات. لە کوردستانی رۆژهەڵاتدا کە لەبواری سیاسیی و کۆمەڵایەتیدا کۆمەڵگایەکی فرەچەشنە، سۆسیال دیمۆکراسی چرای هیوایە و ناوچەکە بەرەو داهاتوویەکی هاوسەنگ و دادپەروەر و بەردەوام دەبات.
لە کاتێکدا کوردستانی رۆژهەڵات ڕووبەڕووی ئاستەنگەکانی داهاتوو دەبێتەوە، سۆسیال دیمۆکراسی سیستمێکی ئاشتیانەی حوکمڕانی دابین دەکات کە بەرەنگاری گۆڕانکارییەکان دەبێت و ڕەگی لە بەهاکانی دادپەروەری، یەکگرتوویی و ئازادی تاکەکەسیدا داکوتاوە.
کوردستانی رۆژهەڵات بە پەیڕەوکردنی پرەنسیپەکانی سۆسیال دیمۆکراسی دەتوانێ بەستێنێکی لەبار بۆ داهاتوویەکی پێشکەوتوو و ئاوەدان بۆ کۆمەڵگا خۆش بکات و خۆشگوزەرانی هاووڵاتیانی خۆی مسۆگەر بکات و لەهەمانکاتدا هاوکارییەکی بەنرخ و کاریگەری کۆمەڵگەی جیهانی بکات.
پێشکەشکردنی سیستمێکی سۆسیال دیمۆکراتیک بۆ گەشەی ئابووریی و مرۆیی بۆ داهاتووی کوردستانی رۆژهەڵات بژاردەیەکی گۆنجاوە کە وەک کولتوورێکی بەرێوبەریی و دەسەڵاتدارییەتی دەردەکەوێت. سۆسیال دیمۆکراسی بە بایەخدان بە دیمۆکراسی و دادپەروەریی کۆمەڵایەتی و هەروەها گشتگیربوونی قازانجی ئابووری دەتوانێت ڕێگا بۆ مۆدێلێکی حوکمڕانی خۆش بکات کە چارەسەری ئاستەنگ و خواستە تایبەتەکانی رۆژهەڵات بکات.
کوردستانی رۆژهەڵات لە ڕێگەی پابەندبوونی بە فرەچەشنی و دەرفەتی یەکسان و خۆشگوزەرانی گشتییەوە دەتوانێت ڕێگایەک بەرەو داهاتوویەکی بەختەوەر و ئاوەدانتر دروست بکات.
