هاوڕێ عومەر ئیلخانیزادە، سكرتێری گشتی كۆمەڵەی زەحمەتكێشان لەو دیدارەدا لەگەڵ ماڵپەڕی وشە لەسەر چەندین تەوەری پەیوەندیدار بە رۆژڵاتی كوردستان دیدگاكانی كۆمەڵە ئاشكرا دەكات.
دەقی وتووێژەكە:
شۆڕشی كورد لە رۆژهەڵاتی كوردستان، لە شۆڕشی گەلانی ئێراندا هیوایەكی هەبوو بۆ ئەوەی لە رۆژهەڵات حوكمی خۆی بكات، بەڵام سەرباری نەبوونی یەكدەنگی ئۆپۆزسیۆنی كوردی، كۆماری ئیسلامیی ئێران لە سەروبەندی دانوستاندا فەرمانی شەڕی بە دژی كوردستان راگەیاند، ئەوە وای كرد بۆ ماوەی زیاد لە 10 ساڵ شەڕی چەكداری لە رۆژهەڵاتی كوردستان بەردەوام بێت، دوای كۆتایی شەڕی ئێران-عێراق، ئەو شۆڕشە بەرەو لاوازبوون چوو و بەتەواوی خاكی رۆژهەڵاتی بەرەو باشووری كوردستان جێ هێشت. كۆمەڵە و دیموكرات تاكە دوو هێزی سیاسی رۆژهەڵات بوون، بە شەڕێكی ناوخۆیی 4 ساڵەدا تێپەڕی بوون و هیچكات نەگەیشتن بەو ئامانجەی بەیەكەوە بەرەیەكی كوردی پێك بهێنن بۆ دانانی ستراتیژیی سیاسی بەرامبەر كۆماری ئیسلامسی ئێران، پاش ئەوەی هیچ هیوایەكی دەرەكییان نەما بەرەو كەمپەكانی زڕگوێز و كۆیە كشانەوە و چالاكییەكانیان وەستاند، “وشە” بۆ زیاتر تاوتوێكردنی شۆڕشی رۆژهەڵات دیمانەیەكی تایبەتی لەگەڵ عومەر ئیلخانیزادە، سكرتێری گشتیی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان ئەنجام داوە و تیایدا بارودۆخی سیاسیی رۆژهەڵاتی كوردستان دەخاتە بەرباس.
وشە/ هیدایەت جان
* لە پاش كۆتایی شەڕی ئێران-عێراق بەتەواوی نائومێدی باڵی بەسەر شۆڕشی رۆژهەڵات كێشابوو، بەڵام بۆچی ئێوە هەرگیز نەتانتوانی بەیەكەوە لەگەڵ حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران كار بۆ ئەوە بكەن لە ژێر بەرەیەكی كوردیدا كۆ ببنەوە؟
كاتێك شەڕی ئێران-عێراق تەواو بوو و هاوكات شەڕی ناوخۆیی كۆمەڵە و دیموكراتیش كۆتایی پێ هاتبوو، ئێمە 3 بۆ 4 ساڵ بوو لە شەڕێكی ناوخۆییدا بووین و لەو هەلومەرجە نالەبارە نێونەتەوەیی و ناوچەییەشدا سەرباری ئەو شكستە سەربازییە هەمەلایەنانەی كورد خواردبووی، كۆمەڵە و دیموكرات بەیەكەوە نەیانتوانی بەرەنگاری بارودۆخێكی نوێ ببنەوە كە هاتبووە ئاراوە و بەیەكەوە هاوكار و هاوئاهەنگ بن، تەنها توانیمان بەشێوەیەك كۆتایی بە شەڕە ناوخۆییەكە بهێنین و ئێمەش ماندوو بووین و خەڵكیش بە هەمان شێوەی ئێمە ماندوو بوو و بەیەكەوەش نەمانتوانی بەرەیەكی كوردی لە رۆژهەڵاتی كوردستان دروست بكەین بۆ ئەوەی بەیەكەوە گفتوگۆ بكەین و مشوورێك بۆ خۆمان بخۆین. رێك ئەوە سەلمێنەری ئەو بارودۆخەیە كە دكتۆر قاسملو بەتەنیا دەچێ دانوستان لەگەڵ كۆماری ئیسلامی بكات، لەبەر ئەوەی نائومێد بووبوو لەوەی چی دەكرێت، نەك لەگەڵ كۆمەڵە، بەڵكو لەگەڵ مەكتەبی سیاسیی حزبەكەی خۆشی قسەی نەكردبوو. ئەو نموونەیەم بۆ ئەوە هێنایەوە تا رادەی ئەو بێ هیوایی و نائومێدییە لە بزووتنەوەی كوردی لە رۆژهەڵات نیشان بدەم.
* كەمپنشینی كۆمەڵە و دیموكرات یەكێكی تر بوو لەو هۆكارانەی بزووتنەوەی رۆژهەڵاتی كوردستان پاشەكشێیەكی گەورە بەخۆوە ببینێت، ئایا هەلومەرجەكە بایی ئەوەندە نەبوو كە ئێوە بەرەو شارەكانی باشووری كوردستان دابكشێن؟
دروستبوونی هەرێمێكی كوردی لە باشووری كوردستان بوو بە حەبێكی هێوركەرەوە بۆ كوردی رۆژهەڵات و سیاسەتی چاوەڕوانی گرتە بەر، بەو هیوایەی رۆژهەڵاتی كوردستانیش چەند ساڵێكی تر بارودۆخێكی لەو شێوەیەی بۆ دەلوێ. لەبری ئەوەی كۆمەڵە و دیموكرات بەیەكەوە كار بكەن، بەربەرەكانی و ئاسەواری شەڕی ناوخۆ لەناو بیركردنەوەی هەردوولاماندا مابوو و هەر لایەنە و دەیویست خۆی بەهێز بكات و جۆرێك چاوەڕوانی بەسەر سیاسەتی رۆژهەڵاتی كوردستاندا زاڵ بوو. ئێمە سەرباری هەموو فشارەكانی ئێران و عێراق و تۆپبارانی ناوچەكانمان لە بۆتێ و قەندیل، نەدەبوو بەرەو زڕگوێز و كۆیە داكشێینە خوار، دەبوو وەك ستراتیژیی سەربازی خۆڕاگر بووباین و لانیكەم كەمپی سەربازیمان لە كەمپی ژیانی كۆمەڵایەتی جیا كردبایەوە و هاوكات بیرمان لە بەرەیەكی كوردستانی كردبایەوە. لەگەڵ هەموو ئەوانەدا ئێمە توانیمان ئاشتی بگەڕێنینەوە نێوان كۆمەڵە و دیموكرات و پێوەندییەكانمان باشتر كرد و یاداشتێكی لێك تێگەیشتنمان لەناو خۆمان واژۆ كرد، بەڵام ئەوە نەگەیشتە ئەو رادەیەی ببێت بە چەترێك بۆ هاوئاهەنگی نێوانمان. هاوكات ریفۆڕمخوازە ئیسلامییەكانی ناو ئێران بە هاتنە سەركاری خاتەمی جۆرێك هیوایان دروست كرد. ئەو هیوایە نەك هەر لەناو خەڵكدا دروست ببوو، بەڵكو حزبە سیاسییەكانی كوردیش ئەوكات بەتایبەتی حزبی دیموكراتی كوردستان لە رادەبەدەر هیوای بە ریفۆڕمخوازەكان بەست، بۆ ئەوەی رەنگە بكرێت لەو رێگەیەوە كارێك بكەن و دەكرێ ئێرانیش وەك توركیا وردە وردە سیاسەتێكی هاوشێوەی تیادا بەڕێوە بچێت، ئەوكات هیچ لایەكمان جیابوونەوەمان تیادا رووی نەدابوو و سیاسەتی كۆمەڵە و دیموكرات جیاواز بوون، دوایی بینیمان ئەو هیوایەش سەری نەگرت. دواتر حزبی كۆمۆنیست تووشی كێشە بوو و لە ساڵی 1991ەوە جیابوونەوەی تیادا رووی دا. ئێمە لەگەڵ دیاردەی چەپی كۆمۆنیست رووبەڕوو بووین كە لە باشووریشدا بوونی هەبوو و هیوای ئەوەمان زۆر بوو كە چەپی كوردی لە باشوور بتوانێ خاوەن هێز بێت و لەگەڵ یەكێتیی نیشتمانیی پاڵپشتمان بن، بەڵام بینیمان بەپێچەوانەوە ئەوانیش كەوتنە ئاشبەتاڵ و كەوتنە ئەوەی سووكایەتی بە خەباتی نەتەوەیی بكەن و هەر ئەو سەرلێشێواوییەی چەپی كوردی لەو سەردەمەدا بە كۆمەڵەوە دیارە و تا ئێستەش ئاسەواری ماوە، حزبی دیموكراتیش بەشێوەیەكی تر نەیتوانی بە پاڵپشتی دروشمی نەتەوەیی جێگەی تەواو بۆ خۆی بكاتەوە، لەبەر ئەوەی ستراتیژیی نەتەوەیی لە نێوان كۆمەڵە و دیموكراتدا نەبوو بۆ ئەوەی بۆ كوردستان چی بكەین.
* بەو بارودۆخەی كە ئێوە باستان لێ كرد، شۆڕشی رۆژهەڵات لە ئێستە و داهاتووشدا چ چارەنووسێكی دەبێت، ئایا هەروا بە بێ هیوایی بێ دەرەتانی دەمێنێتەوە؟
دوای دەیەیەك لە شكست و سەركوتكردن، ئێمە بارودۆخێكی تر لە رۆژهەڵاتی كوردستان بەدی دەكەین كە پێم وایە كاریگەری لەسەر گشت بزووتنەوەی كوردی دانا، ئەویش ئەو شۆڕشە فەرهەنگییە بوو كە لە رۆژهەڵاتی ئێراندا سەری هەڵدا و تا ئێستەش بەردەوامە. سەرباری ئەوەی دەوڵەتێكمان نییە و لە ژێر سەركوتی رژێمێكی داپڵۆسێنەر و پاوانخوازداین، بەڵام لە سینەما و رۆماننووسی و و شانۆگەری و موزیك و پەیكەرتاشی و.. هێشتا لە پێشەنگداین. من ئەوە بە دەسكەوتی بزووتنەوەی كوردی دەزانم، ئەگەر ئێمە لە باشوور دەستكەوتمان هەبووە و حكوومەتێكی هەرێمیمان دروست كردووە، ئەگەر لە باكور كورد ئەو دەستكەوتەی بووە بزووتنەوەیەكی جەماوەری خۆجێی و بزووتنەوەیەكی مەدەنی گەورە دروست بكات، لە رۆژهەڵاتی كوردستانیش ئەو دەستكەوتانەمان بووە، بۆیە شۆڕشی رۆژهەڵاتی كوردستان لە حزبەكاندا نابینم، شكست و هیوا و ئارەزووەكانم هەر ئەوەندە نییە كە بزانم حزبەكانم چییان لێ بەسەرهات و سەركردایەتییەكەی گیرۆدە بووە و لە تاراوگە چەقیوە، بەڵكو ئەو جووڵە فەرهەنگییە بە شۆڕش دەزانم و بە بزووتنەوەیەكی بەهێزی دەبینم.
* كۆنگرەی نەتەوەیی كورد لە هەولێر شوێن پەنجە و دەنگی هەموو بەشەكانی كوردستانی تیادا بەدی دەكرا جگە لە رۆژهەڵات، لەو كۆنگرەیەدا رۆژهەڵات هیچ كاریگەری و قورساییەكی پێوە دیار نەبوو، ئەوەش هەر گرێدراوی ئەو پەرتەوازەییەی حزبە رۆژهەڵاتییەكان بوو یان جۆرێك بوو لە پەراوێزخستنی رۆژهەڵات لەلایەن ئامادەكارەكانییەوە؟
لە كۆنگرەی نەتەوەیی كورددا وەك مریشك چۆن لە شایی و شیندا سەری دەبڕن، كوردی رۆژهەڵاتیش بە هەموو لایەكەوە هەوڵیان دەدا مافی كەم ببێتەوە، بەڵام ئێمە بەیەك جووڵەی بچووك بە كۆنسێبتی كۆمەڵە و دیموكرات توانیمان لەوێ قورسایی خۆمان پێشان بدەین، ئەگەر ئەو كۆنسێبتە نەبوایە و ئەو رۆژە رێكەوتنمان نەكردبایە، كە هەمووی لە 20 دەقەی پشوودانی یەكەمی كۆنفڕانسی ئامادەكاری رووی دا، كوردی رۆژهەڵات ئەوەندە سەنگەشی نەدەبوو لەو كۆنگرەیەدا. بەڵام بەهۆی ئەوەی ئێمە لە باشووری كوردستانین و سوپاسی حزبەكانی باشوور و حكوومەتی هەرێم دەكەم سەرەڕای هەر رەخنەیەك كە هەمبێت، یارمەتیی كوردانی رۆژهەڵاتیان داوە، بەڵام ئەو روانگەیەی كە ئێمە بارین بەسەر باشوورەوە، روانگەیەكی نادروستە و ئەوانیش بیانەوێ لە جێگەی ئێمە كار بكەن هەر نادروستە. ئێمە لە كۆنگرەی نەتەوەییەوە وەك ئەوەی هەورەتریشقە لێمان بدا، دەبوو بیرمان لەوە كردباوە، هەیاران، چی دەكەین؟ ئێمە خاوەنی بزووتنەوەیەكی گەورەین، خاوەن مێژوویەكین، دووەمین گەورە بەشی كوردستانین بە 12 ملیۆن جەماوەرەوە، بەڵام گفتوگۆكە لەسەر ئەوەیە كە هێندەی رۆژئاوایشی كورسی پێ نەدرێ لە كۆنگرەی نەتەوەییدا.
* لە مانگی رابردوودا KNK لە سوید كۆنفڕانسێكی لەسەر رۆژهەڵاتی كوردستان پێك هێنا و كۆمەڵە و دیموكراتەكان بایكۆتی ئەو كۆنفڕانسەیان كرد، ئەندامێكی سەركردایەتیی كۆمەڵە لە لێدوانێكیدا بۆ “وشە” هۆكاری بەشدارینەكردنەكەیان بەستەوە بە بەشدارنەبوونی پارتی و گوتی ئەوانیش وەك هاوپەیمانێكی پارتی ئەو كۆنفڕانسەیان بایكۆت كردووە، ئەو بەپاشكۆبوونەی ئۆپۆزسیۆنی رۆژهەڵات هەر لە سەردەمی حزبی كۆمۆنیست و تودەی ئێرانەوە تا ئێستەش كە دەیبینین چ دەستكەوتێكی لێ كەوتووەتەوە وا ئێستەش لێی بەردەوامن؟
هەر كەس ئەو وەڵامەی دابێتەوە، جا چ لە حزبەكەی ئێمە بێت یان هەریەك لە كۆمەڵەكان، وەڵامێكی بێ بنەمایە، ئۆپۆزسیۆنی رۆژهەڵات لەبەر ئەوە نەچووە كە پارتی بەشداری ئەو كۆنفڕانسەی نەكردووە، بەڵكو لەبەر ئەوە بایكۆتیان كرد كە پەكەكە هیچ راوێژێكی لەگەڵ كوردانی رۆژهەڵات نەكردبوو، ئەگینا ساڵی پار كەنەكە كۆنگرەی هەبووە ئێمە بەشداریمان كردووە. ئێمە لە بەرابەر سیاسەتی پاوانخوازانەی پەكەكە و ئەوانەی سەر بە پەكەكەن وەستاینەوە و ئەگەر لایەنێك بە تێڕوانینی خۆیەوە ئەو كۆنفڕانسەی كردووە ئەوە سیاسەتی خۆیەتی و نوێنەرایەتی خەڵكی رۆژهەڵات ناكات، ئەگینا ئێمە دۆستایەتی هەموو لایەنە سیاسییەكانی سەرجەم پارچەكانی كوردستانمان دەوێ. لەسەر رۆژئاوایش ئێمە لە یەكەم رۆژەوە بە پەیەدە و پارتیشمان گوتووە كە خوازیاری دیالۆگێكین كە بەیەكەوە بتوانن كار بكەن، بەڵام ئەوە ئینكار ناكرێت كە پەیەدە لە رۆژئاوا هێزی زۆرترە و لەوانەیە نەهێڵێ تۆ هێزی چەكدار دروست بكەیت، لەگەڵ ئەوەشدا رەخنەمان لەو پاوانخوازییە هەبووە كە پەیەدە هەیەتی، سەبارەت بەوە كە چالاكوانانی كورد دەگرێت و هیچكات قسەكانمان نەشاردووەتەوە و ناشمانەوێ پاشكۆی هیچ حزبێك بین لە هیچ پارچەیەكی تری كوردستان. لەگەڵ ئەوەشدا ئەگەر حزبەكانی رۆژهەڵات ناچنە ناو كۆنفڕانسێكی شێوەی كۆنفڕانسەكەی كەنەكە، با بێن و بۆ خۆیان كۆنفڕانسێكی نەتەوەیی رۆژهەڵات ببەستن كە پێم وایە دەكرێ هەنگاوێكی باش بێت.
من بڕوام بەو دوو جەمسەرییە نییە كە دەڵێن لە نێوان پارتی و پەكەكە دروست بووە و ئەو بۆچوونە بە نادروست دەزانم. ئێمەش نابێ بەهیچ جۆرێك بهێڵین بزووتنەوەی كوردی دابەش بێت بەسەر دوو جەمسەرییەكی لەم شێوەیە. كوردی رۆژهەڵات دەتوانێ دەورێكی گەورەی هەبێت لە نێوان باشوور و باكوری كوردستاندا، بەڵام ئەو دەورە تەنیا بە قسە ناكرێت، ئەو سیاسەتە بەرەوپێش دەڕوا كە هێزێكی لە پشت بێت، بۆ ئەوەی بتوانین سیاسەتەكەمان جێگیر بكەین دەبێ خۆمان بەهێز بكەین و بۆ خۆبەهێزكردن دەبێ بتوانین پێوەندی لەگەڵ ئەو هێزە گەورەیەی ناوخۆی رۆژهەڵات پتەوتر بكەین و ماڵی كوردی رۆژهەڵات یەك بخەینەوە. لە باشووری كوردستانیشدا ئەگەر 3 هێزی سەرەكی، پارتی و گۆڕان و یەكێتی نەتوانن بەرامبەر بە حكوومەتی ناوەند هاوپەیمان بن، بە دڵنیاییەوە شكست دەهێنن و ئێرانیش زیاتر مەودای دەبێت كایەی تیادا بكات و توركیاش بەهەمان شێوە. من وەڵامی ئەو سەركردایەتییە رەت دەكەمەوە و ئەو شایەتییەش دەدەم كە هیچكات پارتی دیموكراتی كوردستان داوای لە ئێمە نەكردووە كە لە كۆبوونەوەیەكدا بەشداری بكەین یان نەكەین. پێوەندی حزبەكانی رۆژهەڵات نە لەگەڵ پارتی و نە لەگەڵ یەكێتی بە شێوەیەك نەبووە كە ئەو جۆرە شتانەیان پێ بڵێن، من پێم وایە ئەو لێدوانە سووككردنی حزبەكانی رۆژهەڵات و سووككردنی ئەو پێوەندییانەشە. ئەگەر ئێمە داردەست بین لەگەڵ جێگەی تر رێك دەكەوین، بۆ لەگەڵ باكور یان باشوور دەیكەم، بەڵام بەدڵنیاییەوە سیاسەتمان ئەوەیە كە لەگەڵ باشووری كوردستان و حزبە سیاسییەكانی و حكوومەتی هەرێم پێوەندییەكانمان گەرموگوڕ و پتەو رابگرین. لەگەڵ پەكەكەش ئەگەر ئێمە لەسەر پژاك كێشەمان هەیە نابێ بهێڵین بچێتە ناو ئەو چوارچێوەیە كە بكەوینە دژایەتی و بەربەرەكانی پەكەكە و باكوری كوردستانیشەوە.
